laks

Laks kan ha forskjellige fargar. Staden han lever og alderen er med på å bestemme fargen. På sida av kroppen har laksen ofte prikkar og flekkar. Undersida av fisken er lysare.

Den største laksen er oftast ein hann, men mange hannar er ofte ganske små. Hoene er også ofte store. Den største laksen blir sjeldan tyngre enn 20 kilo.

Dei første åra av livet lever laks i elver. Når dei blir større, svømmer dei til havet. Då kallast dei smolt. Laks kan svømme lange avstandar. Forskarar har funne ut at dei kan svømme 100 kilometer på eit døgn.

Laksen i havet et ofte fisk, men også andre små byttedyr og fiskelarver.

Laksen lever i det nordlege Atlanterhavet, frå Europa til Grønland og Nord-Amerika. Han kan svømme opp i elver frå Portugal og heilt nord til Russland.

Laks finst ikkje i Stillehavet. Der er det mange andre liknande arter som kallast stillehavslaks. Det er også noko laks som aldri dreg til havet. Dei blir ofte kalla dverglaks.

Når fisk skal formeire seg, heiter det å gyte. Laksen gyter vanlegvis i oktober og november. Då svømmer laksen til ei elv. Holaksen grev egg ned i grusen i botnen av elva. Hannlaksen sprøytar mjølke (sæd) over egga. Så blir egga liggande under grusen gjennom vinteren.

På våren kjem små yngel ut av egga. Yngelen lever først under grusen. Etter nokon veker kjem dei opp frå grusen. Dei små fiskane blir då kalla parr og er cirka to cm lange.

Dei små fiskane må klare seg sjølve i elva og lever av små insektlarvar. Når fiskane er to til fem år gamle, svømmer dei til havet. Dette skjer om våren. Så blir laksane i havet heilt til dei skal tilbake til elva for å gyte sjølv.

I Norge har det blitt færre laks dei siste tiåra. Dette har fleire grunnar.

Ein liten parasitt i huda har gjort at mange laksar har døydd. Nokre stader har også forureining og arbeid i og rundt elver ført til at det har blitt færre laks. Ein annan viktig grunn er lakselus, som er ein annan parasitt som spiser på huden til laksen.

Det er vanleg med oppdrett av laks. Då lever fisken i merder. Merder er store bur av netting som flyt i sjøen. Når laksen er passeleg stor, blir den slakta.

Det er mange som er bekymra for at oppdrett kan skade villaksen. Av og til klarer laks å rømme frå merdene. Laksen som har rømt, kan då smitte den ville laksen med sjukdommar og lakselus. Mange arbeider for å finne ein måte å drive oppdrett på, som ikkje skader den ville laksen.

Noreg er det landet i verda som sel mest laks frå oppdrett.

• fisk
• oppdrett
• fiskeri
• fisk som mat