Rot er ein del av ei plante, og nesten alle planter har røter. Vanlegvis utviklar røtene seg nede i jorda. Store tre kan ha store og tjukke røter. Mindre planter har ofte eit mindre rotsystem.
Moser er eksempel på planter som ikkje har røter.
Rota festar planta til jorda. Rota tar opp vatn og næring frå jorda. Stengelen fraktar så vatnet og næringa ut til blada.
Av
Halvard Hiis/Laget med BioRender/BioRender.
Lisens:
Avgrensa gjenbruk
Funksjon
Gjennom røtene tar plantene opp vatn og næringsstoff dei treng frå jorda. Røtene festar òg plantene til underlaget.
Nokre planter lagrar næring i røtene. Nokre av desse plantene kan ein ete, for eksempel gulrot og pastinakk.
Røter til nokre planter kan innehalde stoff som er svært giftige. Desse kan vera farlege å ete, som for eksempel selsnepe.
Utvikling av røter
Når eit frø spirer, er rota det fyrste som kjem ut av frøet. Rota veks nedover i jorda, medan blada strekk seg oppover mot ljoset. Vatnet som røtene tek opp frå jorda vert frakta vidare opp gjennom stengelen og til blada der fotosyntesen skjer.
Lagring av næring
Purra har mange røter som er like tjukke og veks ut frå stengelen. Denne typen røter kallast knipperøter.
Nokre planter lagrar næring i røtene. Næringa lagrar dei for å klare seg betre når vekstforhalda er dårlege, for eksempel når det er tørke. Nokre av artane som lagrar næring på denne måten vert dyrka som rotvekstar.
Gulrot og pastinakk har næring lagra i hovudrøtene. Søtpotet lagrar næring i eigne rotknollar. Ikkje alle rotvekstar er danna av røter, sjølv om dei veks under jorda. Potet er danna av oppsvulma stenglar, og ikkje av røter.
Rottypar
Fleire artar som veks i mangroveskog har røter som veks ut frå stammen i lufta. Dei veks nedover og grev seg etterkvart ned i bunnen. Desse røtene vert kalla støtterøtter.
Hos nokre planter, som for eksempel gras og lauk, vert det danna mange røter som er omtrent like tjukke. Dei veks ut heilt nedst på stengelen til planta. Denne type røter vert kalla knipperøter.
Andre planter dannar røter der røtene ikkje er like tjukke. Då veks det ut éi hovudrot. Frå denne veks det ut mindre siderøter. Dette finst hos alle trea i Noreg og hos mange av plantene med blomer, som for eksempel løvetann og blåveis.
Det kan og bli danna røter frå andre deler av planta, men desse har anna funksjon.
Luftrøtter vert danna over jorda. Dei veks ut frå stengelen på planten og kan ha ulike funksjonar:
- støtte for planten (støtterøter)
- hjelpe til med fotosyntese
- feste planten til underlaget (klatrerøter)
Samarbeid
Gjennom røtene kan plantene samarbeide med andre organismar.
Nesten alle planter dannar sopprot, som er eit samarbeid mellom sopp og planterøter. Nokre røter dannar knollar med bakteriar som hjelper planten med å ta opp nitrogen.
Les meir i Vesle norske leksikon
- planter
- grønsaker
- tre
- fotosyntese
